Hiện nay, ở nước ta vấn nạn tảo hôn đang là vấn đề nhức nhối được biết đến và đang ở trong tình trạng hết sức phức tạp. Trên thực tế, vấn nạn tảo hôn đã xuất hiện rất sớm ở nhiều vùng miền trên phạm vi cả nước, đặc biệt là vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Chúng ta có thể hiểu tảo hôn là việc lấy vợ, lấy chồng khi một trong hai bên hoặc cả hai chưa đủ điều kiện kết hôn được quy định tại điểm a, khoản 1, điều 8 Luật hôn nhân và gia đình 2014: “Nam từ đủ 20 tuổi trở lên, nữ từ đủ 18 tuổi trở lên”.

Những hậu của mà tảo hôn mang lại không chỉ là vấn đề liên quan đến gia đình mà còn ảnh hưởng tới xã hội:

Một là, ảnh hưởng tới những vấn đề dân số

Tảo hôn chính một trong những nguyên nhân làm tăng dân số nhanh nhưng lại giảm chất lượng

Theo các bác sĩ sản khoa, việc kết hôn khi chưa trưởng thành và sinh đẻ trong lứa tuổi vị thành niên – lúc cơ thể người mẹ chưa phát triển hoàn thiện, thiếu hiểu biết, thiếu kinh nghiệm và chưa sẵn sàng tâm lý sẽ gây ảnh hưởng lớn đến bản thân bà mẹ, sự phát triển bình thường của thai nhi và trẻ sơ sinh. Trẻ nhỏ dễ mắc các bệnh về nhiễm sắc thể, bị Down, dị tật, thường xuyên đau ốm, yếu ớt, còi cọc, chậm phát triển. Đây là nguyên nhân trực tiếp làm gia tăng tỷ lệ suy dinh dưỡng trẻ em vùng dân tộc thiểu số và tăng tỷ lệ tử vong của bà mẹ dân tộc thiểu số liên quan đến thai nhi. 

Hai là, những vấn đề về nhân quyền và bình đẳng giới

Quyền kết hôn, lập gia đình và bình đẳng trong hôn nhân thuộc các quyền dân sự, chính trị trong Tuyên ngôn thế giới về nhân quyền năm 1948 mà Việt Nam đã tham gia. Tuyên ngôn khẳng định nguyên tắc gắn kết chặt chẽ giữa quyền và nghĩa vụ của mỗi cá nhân đối với cộng đồng mà chính trong đó nhân cách của bản thân có thể phát triển tự do và đầy đủ.

Nội địa hóa các quy định của Tuyên ngôn nhân quyền, Hiến pháp năm 2013 của Việt Nam quy định: “công dân có nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp và pháp luật” (Điều 46); “việc thực hiện quyền con người, quyền công dân không được xâm phạm lợi ích quốc gia, dân tộc…” (Điều 15).  

Tại Quyết định số 1557/QĐ-TTg ngày 10/9/2015, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt một số chỉ tiêu thực hiện các Mục tiêu phát triển Thiên niên kỷ đối với đồng bào DTTS gắn với mục tiêu phát triển bền vững sau năm 2015. Trong Quyết định này, nhiều chỉ tiêu liên quan đến dân số, bình đẳng giới như: Giảm tỷ lệ suy dinh dưỡng cân nặng/tuổi ở trẻ em DTTS dưới 5 tuổi; tăng cường bình đẳng nam nữ và nâng cao vị thế cho phụ nữ; giảm tỷ lệ tử vong ở trẻ em; tăng cường sức khỏe bà mẹ…đã được quy định rõ như một cam kết của Việt Nam với thế giới.

Theo Điểm b, khoản 2, Điều 5 Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 của nước ta, tảo hôn là hành vi bị cấm.

Kết hôn là quyền con người nhưng tảo hôn là hành vi vi phạm pháp luật của Nhà nước Việt Nam. Hành vi đó cũng vi phạm nguyên tắc kết hợp chặt chẽ giữa quyền và nghĩa vụ của mỗi cá nhân với cộng đồng theo Tuyên ngôn nhân quyền. Do vậy sẽ ảnh hưởng đến các nỗ lực của Chính phủ và nhân dân trong việc đảm bảo thực thi các công ước, điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia, ảnh hưởng đến những nỗ lực thực hiện bình đẳng giới của quốc gia.

Ba là, ảnh hưởng tiêu cực đến nỗ lực xây dựng xã hội văn minh, tiến bộ

Tảo hôn làm suy thoái giống nòi, với nhiều đứa trẻ sinh ra không khỏe mạnh, nguy cơ mắc bệnh tật cao, làm giảm chất lượng dân số, khả năng học tập, lao động của đứa trẻ về lâu dài. Trong các gia đình tảo hôn, những đứa con thường xuyên ốm đau gây tốn kém về kinh tế, thậm chí làm nghèo thêm những gia đình vốn đang nghèo; là một trong những nguyên nhân gây nên sự mệt mỏi, cãi vã thường xuyên trong các gia đình, ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của các cặp vợ chồng và kể cả đứa trẻ khi đã đủ lớn để có nhận thức riêng. Như vậy, tảo hôn đang cản trở việc thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội văn minh, tiến bộ ở vùng DTTS nói riêng, cả nước nói chung.

Bốn là, tác động tiêu cực đến chất lượng nguồn nhân lực

Mỗi con người là một thực thể sinh học – xã hội, trong đó mặt sinh học là tiền đề, là cơ sở cho mặt xã hội phát triển. Mặt xã hội của con người chỉ phát triển khi phù hợp với mặt sinh học. Các cặp vợ chồng tảo hôn thường sinh ra những đứa con không khỏe mạnh về thể chất, tinh thần. Tỷ lệ trẻ em DTTS suy dinh dưỡng thể thấp còi lên tới 33%, thể nhẹ cân 20% là những nguyên nhân ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nhân lực. Nguồn nhân lực chất lượng thấp khó phát triển thành lực lượng sản xuất hiện đại. Điều này không phù hợp với mục tiêu Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đặt ra, đó là: “…Nâng cao chất lượng dân số gắn với nâng cao chất lượng nguồn nhân lực”.

Năm là, ảnh hưởng tiêu cực đến thực hiện mục tiêu công bằng trong phát triển giữa miền núi và miền xuôi

Thu hẹp khoảng cách phát triển, hay nói cách khác là thực hiện công bằng trong phát triển giữa miền núi và miền xuôi luôn là chủ trương nhất quán của Đảng và Nhà nước ta. Bên cạnh nguồn lực đầu tư của Nhà nước, mức độ thành công của sự nghiệp phát triển kinh tế – xã hội vùng DTTS và miền núi phụ thuộc một phần vào vai trò nòng cốt, quyết định của đồng bào thông qua khả năng tham gia, quản lý, xây dựng, phát triển kinh tế – xã hội, văn hóa trên địa bàn. Muốn vậy, đồng bào phải được đào tạo, nâng cao năng lực về mọi mặt. Nhưng với những hệ lụy về mặt sinh học, thật khó để kỳ vọng những “chủ nhân tương lai” được sinh ra từ các cặp vợ chồng tảo hôn tham gia hiệu quả vào sự nghiệp phát triển kinh tế – xã hội của địa phương khi bản thân họ luôn loay hoay đối phó với nguy cơ bệnh tật rình rập.